Odprowadzenie wody zasolonej

Prowadzenie wydobycia węgla kamiennego, rud miedzi, czy też innych surowców wymaga stałego odwodnienia wyrobisk górniczych. Wody górnicze 500 metrów pod ziemią lub głębiej zawierają duże ilości soli. Pod tym względem przypominają wodę bałtycką.

W celu zabezpieczenia rzek i zbiorników wodnych przed degradacją słonymi wodami górniczymi został zbudowany system „Olza”. Obejmuje on oczyszczanie wód z zawiesiny, z jonów baru oraz radu. Zapewnia też maksymalne wykorzystanie wód słonych do celów technologicznych kopalń. Pozostałe wody dozowane są z kopalnianych zbiorników retencyjno-dozujących do rzeki Odry w miejscowości Olza.

Systemem „Olza” objęto odprowadzanie wód z :

1. dwóch kopalń w tym jednej zespolonej należących do Jastrzębskiej Spółki Węglowej S.A.:

• KWK „Borynia-Zofiówka-Jastrzębie” w Jastrzębiu-Zdroju,
• KWK „Pniówek” w Pawłowicach;

2. jednej kopalni zespolonej należącej do Polskiej Grupy Górniczej S.A.:

• Oddział KWK ROW Ruch „Chwałowice” w Rybniku,
• Oddział KWK ROW Ruch „Jankowice” w Rybniku,
• Oddział KWK ROW Ruch „Marcel” w Radlinie,

3. dwóch kopalń należących do Spółki Restrukturyzacji Kopalń S.A.:

• Oddział w Suszcu KWK „Krupiński”,
• Oddział w Jastrzębiu - Zdroju KWK „Jas - Mos-Jastrzębie III”,

oraz wody zasolone ujmowane z rowów opaskowych odwadniających składowiska odpadów górniczych w Jastrzębiu-Zdroju i w Pawłowicach.

Wody dołowe zawierające zawiesinę, jony baru lub radu zostają oczyszczone na terenie kopalń. Ze względu na zasolenie wód kopalnianych na poziomie około 20 000 mg (Cl+SO₄)/l, wprowadzanie tych wód do rzeki jest ściśle dostosowywane do wielkości przepływu oraz od stężenia soli w rzece przed przekrojem dozowania wód górniczych. Rzeki Odra i Olza dopływając z Czech zawierają już ok. 450 ton sumy jonów Cl i SO₄. Kolektorem „Olza” wprowadza się także około 700 ton tych jonów w ciągu doby.

Stan Odry monitorujemy korzystając z internetowego dostępu do pomiarów rzek dokonywanych zarówno na terenie Republiki Czeskiej jak i na terenie Polski. Natężenia przepływu Odry i Olzy odczytujemy z czeskich stacji monitoringowych w Bohuminie i w Vernowicach. Stężenie jonów Cl i SO₄ przed dozowaniem obliczamy w oparciu o pomiary konduktywności w Godowie na rzece Olzie i w Chałupkach na rzece Odrze. Kontrola zasolenia Odry po dozowaniu wód górniczych prowadzona jest poprzez stację monitoringową w Krzyżanowicach. Pomiary zasolenia dokonywane są także przez nasze laboratorium badawcze wody i ścieków. Dyspozytor systemu „Olza” dla optymalnego prowadzenia ruchu pompowni wykorzystuje program komputerowy „Olza – dyspozytor”. Parametry techniczne (ciśnienia, przepływy) w rurociągach kontrolowane są poprzez stałą łączność GSM. Wody zasolone wprowadzane są do rzeki poprzez 51 dysz rozmieszczonych w dnie na całej szerokości koryta Odry, co umożliwia wymieszanie wód na krótkim odcinku rzeki.

System „Olza” ochrania około 150 km małych rzek, zbiornik Rybnik na rzece Rudzie oraz zbiornik Łąka na rzece Pszczynce. Funkcje retencyjno-dozujące oparte na precyzyjnym monitoringu pozwalają zmniejszyć maksymalne stężenia soli w Odrze o ponad 60 %. Pojemność retencyjna systemu "Olza" wynosi około 945 000 m³, co pozwoli na dwumiesięczny okres gromadzenia wód słonych w czasie susz.